Wat is een emulgator en waarom heb je het nodig?
Als je zelf cosmetica maakt, werk je vaak met ingrediënten die van nature niet goed mengen: waterige stoffen zoals hydrolaten en aloë vera, en vette stoffen zoals oliën en boters. Denk aan een dagcrème of bodylotion: die voelt glad en romig aan, maar bestaat eigenlijk uit een mix van water en olie. En water en olie? Die blijven zonder hulp niet gemengd.
Een emulgator is het ingrediënt dat deze twee componenten bij elkaar houdt. Het bestaat uit moleculen die aan de ene kant van water houden (hydrofiel) en aan de andere kant van olie (lipofiel). Daardoor vormt zich een stabiele emulsie: een homogeen mengsel dat niet uit elkaar valt.
Hoe werkt een emulgator precies?
Om te begrijpen hoe een emulgator werkt, kun je het vergelijken met een brug tussen twee werelden: olie en water. Deze stoffen stoten elkaar normaal gesproken af, maar een emulgator verbindt ze. Dit komt doordat een emulgatormolecuul twee ‘uiteinden’ heeft:
-
Een hydrofiele (waterminnende) kant, die zich hecht aan water.
-
Een lipofiele (vetminnende) kant, die zich hecht aan olie.
Wanneer je een emulgator toevoegt aan een mengsel van olie en water en het mengt (bijvoorbeeld door te mixen), dan omhult de emulgator de kleine oliedruppeltjes met zijn moleculen. Hierdoor blijven de druppeltjes netjes verdeeld in het water, in plaats van dat ze weer samenklonteren tot een laagje bovenop. Dit proces heet emulgeren.
Een goed geëmulgeerd product:
-
Voelt gelijkmatig en glad aan
-
Scheidt niet na enkele dagen
-
Laat zich goed verdelen over de huid
Zonder emulgator krijg je...
-
...producten die gaan schiften
-
...een onaangename textuur op de huid
-
...een instabiel product dat sneller zijn werking verliest
Een emulgator zorgt dus voor stabiliteit: het helpt om de structuur en textuur van je crème langer mooi te houden. Er zijn emulgatoren die op zichzelf staand werken – dit zijn zogenaamde zelf-emulgerende emulgatoren – en emulgatoren die ondersteuning nodig hebben van een tweede ingrediënt: de co-emulgatoren. Samen zorgen ze voor een stevige, stabiele en prettige consistentie.
Voorbeelden van co-emulgatoren zijn cetyl alcohol en cetearyl alcohol. Zij versterken de werking van de hoofd-emulgator en geven een romige, luxueuze textuur. Ze maken je product ook beter bestand tegen temperatuurschommelingen.
Voor iemand die veel waarde hecht aan diervriendelijkheid, natuurlijke ingrediënten en duurzaamheid, is een natuurlijke emulgator dus geen overbodige luxe, maar een must.
Soorten emulgatoren: Een korte introductie
Voordat we inzoomen op specifieke natuurlijke emulgatoren, is het goed om even stil te staan bij de verschillende soorten emulgatoren die er zijn. Ze worden ingedeeld op basis van hun herkomst, gebruik en toepassing:
Op basis van herkomst:
-
Synthetische emulgatoren: Vaak goedkoop en stabiel, maar minder huidvriendelijk en niet altijd milieuvriendelijk.
-
Natuurlijke emulgatoren: Afkomstig uit planten of suikers, zijn biologisch afbreekbaar en vaak geschikt voor de gevoelige huid.
Op basis van toepassing:
-
O/W-emulgatoren (olie-in-water): De olie wordt fijn verdeeld in het water. Geeft een licht huidgevoel. Meest gebruikt in dagcrèmes en lotions.
-
W/O-emulgatoren (water-in-olie): Het water wordt omhuld door olie. Geschikt voor rijkere crèmes, balsems en waterafstotende formules.
-
Zelf-emulgerende gels: Hiermee kun je bijvoorbeeld olie-achtige reinigers maken die veranderen in melk bij contact met water.
In deze blog richten we ons op natuurlijke O/W-emulgatoren, omdat deze het meest geschikt zijn voor beginners en voor het maken van zachte, hydraterende producten.
Verschillende vormen van emulgatoren
Emulgatoren komen in verschillende vormen, wat invloed kan hebben op hoe je ze verwerkt in je recepten:
-
Korrels/Vlokken: Dit zijn vaste vormen die eerst gesmolten moeten worden in de vetfase van je recept. Ze zijn vaak gemakkelijk af te wegen en te doseren.
-
Poeder: Poedervormige emulgatoren kunnen ook in de vetfase gesmolten worden, of soms direct in de waterfase gedispergeerd, afhankelijk van het type. Ze zijn fijn van structuur.
-
Vloeibaar/Stroopachtig: Vloeibare emulgatoren zijn vaak het gemakkelijkst te verwerken, omdat ze direct kunnen worden toegevoegd aan een van de fases zonder voorafgaand smelten. Dit maakt ze ideaal voor 'koude' processen of voor het aanpassen van een emulsie.
-
Gel: Zoals Sucragel, dit zijn dikke vloeistoffen of gels die vaak een unieke textuur geven en soms zelf-emulgerende eigenschappen hebben.
De vorm van de emulgator staat vaak vermeld bij de productinformatie en is belangrijk om te weten voor de juiste verwerkingsmethode in je recept.
Praktische tips voor het gebruik van emulgatoren
Het kiezen van de juiste emulgator is stap één. Maar hoe gebruik je hem vervolgens op de juiste manier? Hier zijn enkele praktische tips:
-
Verwarm de fases apart
De meeste emulgatoren (vooral die in korrel- of vlokvorm) moeten samen met de vetfase (oliën, boters) worden verwarmd tot zo'n 65–70 °C. Ook de waterfase (bijv. hydrolaat, aloë vera) moet tot ongeveer dezelfde temperatuur worden verwarmd. Dit helpt om de emulsie straks stabiel te maken.
-
Samenvoegen en mixen
Voeg langzaam de warme waterfase toe aan de warme vetfase met emulgator, of andersom (afhankelijk van het recept). Gebruik een garde of staafmixer om alles goed te mengen. Door krachtig te mixen ontstaan kleine oliedruppeltjes die goed in het water worden verdeeld – essentieel voor een stabiele emulsie.
-
Afkoelen en bewaren
Laat je mengsel rustig afkoelen terwijl je het af en toe zachtjes roert. Voeg gevoelige ingrediënten zoals etherische oliën of conserveermiddelen pas toe als het mengsel is afgekoeld tot onder de 40 °C.
-
Let op de dosering
Gebruik de aanbevolen dosering van de emulgator (vaak 3–8%). Te weinig emulgator kan leiden tot een instabiel product; te veel kan het product plakkerig of te dik maken.
-
Werk schoon
Reinig je materialen grondig en gebruik bij voorkeur gesteriliseerde potjes. Zo voorkom je besmetting en blijft je product langer goed.
De rol van pH-waarde en conserveermiddelen
Naast de juiste emulgator zijn er nog twee cruciale aspecten voor stabiele en veilige zelfgemaakte cosmetica: de pH-waarde en conserveermiddelen.
-
De pH-waarde: De pH-waarde van je cosmetische product is van invloed op de stabiliteit van de emulsie en op de huid. De natuurlijke pH van de huid is licht zuur (rond 4,5-5,5). Producten met een vergelijkbare pH-waarde zijn milder en worden beter verdragen. Sommige emulgatoren presteren ook optimaal binnen een specifiek pH-bereik. Gebruik pH-strips of een pH-meter om de pH van je product te controleren en, indien nodig, aan te passen met bijvoorbeeld melkzuur of baking soda.
-
Converseermiddelen: Elk product dat water bevat, is gevoelig voor de groei van bacteriën, schimmels en gisten. Zelfs met de beste emulgator zal je product zonder conserveermiddel snel bederven. Dit is essentieel voor de veiligheid en houdbaarheid van je zelfgemaakte cosmetica. Er zijn diverse natuurvriendelijke conserveermiddelen beschikbaar die goed samengaan met natuurlijke emulgatoren, zoals Geogard 221 of Preservative Eco. Kies altijd een conserveermiddel dat geschikt is voor jouw recept en volg de aanbevolen dosering nauwkeurig.
Emulgatoren uitgelicht: Herkomst, gebruik en eigenschappen
Nu je de theorie kent, is het tijd voor de praktijk! We duiken dieper in de wereld van populaire natuurlijke emulgatoren. Ontdek hieronder hun unieke eigenschappen, de herkomst en hoe elke emulgator bijdraagt aan de textuur en stabiliteit van jouw zelfgemaakte cosmetica.
-
-
Herkomst: Gemaakt van mono- en diglyceriden van vetzuren (kokosolie) en citroenzuur.
-
Vorm: Dikke, stroopachtige vloeistof.
-
Gebruik: Olie-in-water emulgator, ideaal voor lichte lotions.
-
Eigenschappen: Licht huidgevoel, goed verdraagbaar, veelzijdig te combineren.
-
-
-
Herkomst: Plantaardig, op basis van zonnebloem en suikers.
-
Vorm: Vlokken.
-
Gebruik: Geschikt voor lichte emulsies zoals dagcrèmes.
-
Eigenschappen: Hydraterend, niet-vettig, stabiele textuur.
-
-
-
Herkomst: Suikerglucosiden en vetzuren (plantaardig).
-
Vorm: Vlokken.
-
Gebruik: Crèmes en lotions, olie-in-water.
-
Eigenschappen: Biologisch gecertificeerd, zacht en verzorgend.
-
-
-
Herkomst: Gemaakt van suikers uit tarwestro en cetearyl alcohol.
-
Vorm: Vlokken.
-
Gebruik: Voor rijke crèmes met een hoog oliegehalte (20–45%).
-
Eigenschappen: Rijke, romige emulsies, COSMOS-goedgekeurd.
-
-
-
Herkomst: Olijfolie vetzuren.
-
Vorm: Vokken.
-
Gebruik: Allround emulgator voor crèmes en lotions.
-
Eigenschappen: Makkelijk in gebruik, zacht voor de huid, geschikt voor beginners.
-
-
-
Herkomst: Plantaardige vetalcohol (kokos/palmvrij).
-
Vorm: Korrels.
-
Gebruik: Co-emulgator en verdikkingsmiddel.
-
Eigenschappen: Verbetert smeerbaarheid, romige textuur.
-
-
-
Herkomst: Mix van cetyl en stearyl alcohol, plantaardig.
-
Vorm: Korrels.
-
Gebruik: Co-emulgator, verdikker.
-
Eigenschappen: Verstevigt emulsies, zacht huidgevoel.
-
-
-
Herkomst: Sucrose laurate (suiker en vetzuren).
-
Vorm: Vloeibare gel.
-
Gebruik: Zelf-emulgerende gel voor oliereinigers of badoliën die bij contact met water in melk veranderen.
-
Eigenschappen: Transparante gel, handig voor 'rinse-off' producten.
-
-
Emulsan II
-
Herkomst: Gemaakt van suikers en vetzuren (plantaardig).
-
Vorm: Korrels.
-
Gebruik: Olie-in-water emulsies.
-
Eigenschappen: Zeer huidvriendelijk, geschikt voor gevoelige huid.
-
-
-
Herkomst: Cetearyl alcohol en glucose (plantaardig).
-
Vorm: Vlokken.
-
Gebruik: Crèmes en lotions met een rijke textuur.
-
Eigenschappen: Hydraterend, gladde consistentie, biologisch afbreekbaar.
-
Aan de slag met jouw natuurlijke cosmetica!
Met deze kennis en de juiste emulgatoren in handen, ben je helemaal klaar om de wereld van zelfgemaakte, natuurlijke cosmetica te verkennen. Experimenteer met de verschillende soorten, let goed op de doseringen, de pH-waarde en de vorm van de emulgator, en ontdek de perfecte emulsie voor jouw huid. Veel plezier met creëren!
© 2025 Diy Cosmetics, alle rechten voorbehouden.